Ірыяна Шыян пражыла 16 гадоў у ЗША. Падарваўшы здароўе цяжкай працай, вярнулася ў Беларусь, дзе занялася духоўным ростам, вылечылася, знайшла закінутую вёску, скупіла там амаль усе хаты ды ўчасткі і пачала будаваць рэтрыт-цэнтр, піша сайт аб альтэрнатыўным сельскім жыцці DownShifter.by. Журналісты выбраліся да гераіні, каб паглядзець на свае вочы, як у вёсцы Шэметава ствараецца Цэнтр развіцця чалавека.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/20220818_szemietava_.jpeg)
Ірыяна Шыян.
Калісьці Шэметава, што на Мядзельшчыне, было вядомым мястэчкам. У ім знаходзіўся сядзібны маёнтак, апошнімі гаспадарамі якога быў род Скірмунтаў. Пры іх у ХІХ стагоддзі тут працавалі бровар, вінакурня, пральня, кузня і нават цэлы звярынец. Сёння ад былой велічы засталіся амаль адны руіны. Пра часы росквіту нагадваюць толькі сістэма штучных сажалак, рэшткі панскага парку і некалькі захаваных будынкаў.
У самой вёсцы засталіся жылымі толькі чатыры хаты. А плошча, на якой калісьці адбываліся шматлюдныя кірмашы, парасла травою. Аднак летась у Шэметаве пачаўся варушняк. Нехта адзін за адным стаў скупляць пустыя дамы і ўчасткі. Гэтым чалавекам аказалася Ірыяна Шыян, беларуска, якая 16 гадоў пражыла ў ЗША і тры гады назад вярнулася на радзіму.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок экрана 2022-09-02 в 16.21.55 копия.jpg)
Мы сустрэліся з Ірыянай ля хаты, якую сама гаспадыня называе бабулінай. Усяго ў Ірыяны на сёння 8 дамоў і 7 участкаў у вёсцы. Працы адначасова ідуць на чатырох аб’ектах: завяршаецца рэканструкцыя «бабулінай хаты»; яшчэ адзін дом давялося знесці, замест яго ўжо будуецца новы; на трэцім участку высыхае свежы падмурак; чацвёртую хату таксама пачалі рыхтаваць да рэканструкцыі. Акурат у наш прыезд з яе праз вокны грузілі ў трактар разабраную печ. Да зімы гаспадыні трэба заліць яшчэ хаця б тры падмуркі – закон абавязвае рабіць падмурак на пустым участку на працягу першага года.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-16.27.20-копия.jpg)
Усё гэта робіцца для стварэння своеасаблівага рэтрыт-цэнтра развіцця чалавека. Гэта будзе месца для правядзення ўсялякіх заняткаў, семінараў, куды будуць прыязджаць настаўнікі з розных сфер. Можна будзе прыехаць і проста адпачыць. Да ўвасаблення гэтай мэты яшчэ далёка. Але праектам дома для агульных сустрэч Ірыяна плануе заняцца ўжо бліжэйшым часам.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок экрана 2022-09-02 в 16.27.50 копия.jpg)
Ірыяна прызнаецца, што мясцовыя жыхары не да канца разумеюць, што тут будуецца, але рады, што ў вёсцы з’явяцца людзі і ў вокнах будзе гарэць святло.
На дварэ «бабулінай хаты» шчыруюць рабочыя: адны шліфуюць дошкі, другія кладуць плітку, трэція рамантуюць свідравіну. Мы заходзім унутр і ўражваемся вялізнымі вокнамі, адкрытай светлай прасторай лофту і пліткай, якая пакрыла ўсю падлогу ў хаце. Каб падняцца на другі паверх, пакуль трэба залазіць на старую печ, якую Ірыяна вырашыла пакінуць у першародным выглядзе. Шум балгарак і электрапіл не дае нам спакойна паразмаўляць, і мы вырашаем прагуляцца па брукаваным гасцінцы да месца былой панскай сядзібы.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок экрана 2022-09-02 в 16.27.58.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-16.28.09.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок экрана 2022-09-02 в 16.29.24.jpg)
![](https://thumb.tildacdn.com/tild3833-6231-4532-a234-663634306566/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
Па дарозе нам трапляюцца закінутыя хаты і ўчасткі. «Гэта мой дом, і за ім мой, і за ім таксама. Гэты стары магазін таксама мой», – каментуе дарогаю Ірыяна. Ля кожнага купленага ўчастка на слупе ўжо вісіць новы шчыток з электрычнасцю – гэта першае, што жанчына робіць пасля куплі нерухомасці.
Праз пару кіламетраў, мінуўшы сістэму штучных сажалак, мы выходзім да рэшткаў панскай сядзібы і касцёла Маці Божай Нястомнай Дапамогі, які быў пабудаваны ў 19-м стагоддзі. Службы ў ім адбываюцца і па сёння. Мы сядаем на лаву ля касцёла і працягваем размову. Каб зразумець, што прывяло нашу гераіню да такога жыцця, даводзіцца вярнуцца далёка ў мінулае.
![](https://thumb.tildacdn.com/tild6137-6234-4230-a239-306435656264/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
![](https://thumb.tildacdn.com/tild6533-3832-4332-b839-396666316537/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-16.44.14.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-16.44.03.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок экрана 2022-09-02 в 16.48.06 копия.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок экрана 2022-09-02 в 16.48.21 копия.jpg)
Дзяцінства і эміграцыя
Ірыяна нарадзілася ў Рагачове. Пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС яе сям’і давялося пераехаць у Валожын. Там дзяўчына скончыла школу, затым атрымала эканамічную адукацыю ў жаночым інстытуце «Энвіла» ў Мінску. У 2003-м паехала ў ЗША да сястры і засталася там. Неўзабаве выйшла замуж.
– Пакуль муж быў у камандзіроўках з панядзелка па пятніцу, я жыла адна ў лесе ў старым доме. Памятаю, у мяне была добрая машына – BMW-кабрыялет на два сядзенні. Я адкрывала верх і вазіла там будматэрыялы.
Затым мужа перавялі ў Лондан, і яны з Ірыянай разышліся.
– Тры гады я была юнай прыгожай дзяўчынай з амерыканскім пашпартам і сваім бізнесам, якая шмат працавала і падарожнічала. А затым я сустрэла Тэйлара, будучага бацьку сваіх дзяцей.
У пары нарадзіліся дзве дачкі – Сіена і Афіна.
– Сёння я разумею, што нашы з Тэйларам жыцці перапляталіся толькі па дзецях. Я цягнула на сабе ўсё. Мы купілі ў гарах дом, за які заплаціла я і рамонт якога цягнула на сабе я. Рахункі аплачвала я. Прадукты былі на мне, гатавала я, прыбірала я, дзяцей у садок вазіла я, за садок плаціла таксама я. Перайсці да таго, каб перакласці частку абавязкаў на іншага чалавека, было няпроста. Бо «ты ж ужо ўсё можаш, што табе дапамагаць?» За 9 гадоў чалавек ні разу не памыў падлогу. Чаго ён раптам пачне яе мыць?
Жыццё цягнула з Ірыяны вялізныя фінансы. Толькі на рамонт ваннага пакоя ў доме яна выдаткавала $60 тысяч. Каб аддаць дзяцей у садок, давялося пераехаць у Сіэтл, дзе зняць дом каштавала $3 тысячы ў месяц, столькі ж штомесяц Ірыяна аддавала на дзіцячы садок для дачок. Для гэтага даводзілася вельмі шмат працаваць. Ад такой нагрузкі ў жанчыны пасыпалася здароўе.
– Мне вельмі моцна стаў балець жывот і спіна. Здавалася, што я іду ў тупік. Больш я так не магла. Таму вырашыла на год паехаць у Беларусь, каб хаця б разабрацца, што ў мяне баліць і чаму.
Вяртанне на радзіму і духоўны рост
Так Ірыяна разам з дочкамі трох і шасці гадоў аказалася ў Беларусі. Праз паўгода пасля вяртання на радзіму пачалася пандэмія каранавіруса.
– Я дзякавала богу, што ў гэты час мы аказаліся тут. Мы з Тэйларам адмаўляемся насіць маскі. Іншыя рэчы, звязаныя з кавідам, таксама ігнаруем. Таму ў Беларусі нам было камфортна. І мы зразумелі, што назад у ЗША ужо не вернемся.
У Ірыяны з’явілася цэлая папка з даследаваннямі свайго здароўя. Дактары знайшлі некалькі грыж у хрыбце жанчыны.
– Першыя паўгода я хадзіла ў гарсэце ад шыі да пупка. Было адчуванне, што без гарсэта я рассыплюся. Мяне лячылі і токам, і іголкамі, рабілі ўколы ў спіну. Але пакуль я не сабралася энергетычна, нічога не мянялася. Калі ты аддаеш сябе без рэшты, то, натуральна, чаго чакаць?
![](https://thumb.tildacdn.com/tild6639-3666-4161-a631-663836363464/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
– Як толькі я занялася самаразвіццём і духоўным абуджэннем, мне раптам перастала ўсё балець.
Цяпер, па словах Ірыяны, у яе ніколі нічога не баліць. Першым крокам да такіх змяненняў было адпусканне гіперапекі над дзецьмі.
– Я літаральна кожную секунду нешта рабіла для дзяцей, ніколі не пакідала іх адных. У мяне ўсё было распісана па хвілінах: па выхадных я вадзіла іх на тры-чатыры гурткі. У доме ўсё было ідэальна: папрасавана, прыбрана, ідэальная ежа.
– Было адчуванне, што я ўсю сябе аддаю, а ў адказ нічога не атрымліваю. Гэта не прыносіла шчасця ні мне, ні дзецям. І я зразумела, што не павінна ўсё на сабе цягнуць.
Другім крокам для Ірыяны было асэнсаванне стасункаў з мужам.
– Я ўзяла на сябе так шмат, што мужчыне і не трэба было быць побач. Ён не нёс у сабе ніякай функцыі. Я ўсё давала, давала, ён усё браў, браў, і я знясілела. Пачаліся гэтыя адносіны: ахвяра – ратаўнік – агрэсар. У нашых стасунках я брала на сябе ролю ахвяры і ратаўніка, і яму нічога не заставалася, як стаць агрэсарам. Адпусканне гэтых роляў, якія мы на сябе ўзялі, і іх значнасці было для мяне яшчэ адным важным крокам.
![](https://thumb.tildacdn.com/tild3939-3430-4536-b031-656431313631/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
У пэўны момант Ірыяна зразумела, што ёй няма чаго больш узяць ад гэтых адносін. Апошнім крокам стала пераадольванне страху згубіць дзяцей і гатоўнасць да таго, што ёй прынясуць шмат болю.
– Калі я прыняла рашэнне разысціся, мне было страшна пакінуць нашу агульную прастору, бо я баялася – а раптам ён скажа: дзеці з табой не паедуць. А я ніколі з дзецьмі не разлучалася.
У выніку атрымалася зусім наадварот. Калі Ірыяна вырашыла сысці, з ёй не захацелі ехаць дзеці.
– Мама стала вінаватай ва ўсім: што мы не ў Штатах жывём, што я туды іх не пускаю, што Беларусь дрэнная, што я не нарадзіла трэцяга дзіцяці. Мае ж дзеці мне выдалі кучу артыкулаў.
Тады жанчына пазваніла адвакату, і ён прапанаваў зрабіць дакументы, што Ірыяна з’яўляецца асноўным з бацькоў. І яна сама падала ў суд.
– Але на судзе, які адбыўся два тыдні назад, на мяне найшло азарэнне. Я прыйшла і сказала: «Усё, што я прасіла ў яго, я аддаю яму сама».
Так Ірыяна перадала асноўную апеку над дзецьмі бацьку, сказаўшы, што ўсіх іх любіць, што заўсёды ёсць, калі ім трэба яе любоў. У выніку ў судзе ад шчасця плакалі і абдымаліся ўсе.
Цяпер дзяўчаты жывуць з бацькам, а Ірыяна забірае іх на выхадныя.
– Я адпусціла ўсе вяроўкі і стала свабоднай. У мяне больш няма зачэпак, за якія нехта можа пацягнуць. У выніку ўсе выйгралі. Дзеці шчаслівыя. Калі ім трэба, я ёсць, яны ведаюць, дзе мяне знайсці. Вядома, Тэйлару цяжка. Ён ніколі не быў з дзецьмі столькі часу. Яму ніколі ў жыцці не трэба было столькі гатаваць і прыбіраць без перапынку. Але цяпер, як ніколі, важна адпусціць усё. Адпусціць нават тое, што выйшла з цябе, гэты камочак душы, які я нарадзіла, адпусціць цалкам, з любоўю, без адзінага страху, прывязкі, давяраючы гэтаму сусвету.
Цяпер падзеі на планеце раскручваюцца так, што любыя страхі і прывязкі пачнуць заблытваць чалавека так, як заблытвае павадок кацяня, якое вырвалася і бяжыць, баючыся ўсяго на свеце.
Калі падзеі хутка мяняюцца, а ты такі: «Ды ў мяне ж бульба пасаджана, у мяне лецішча, іпатэка, нявырашаныя стасункі…» – то пачынаюцца гэтыя прывычкі. А ты нясешся ўжо, таму што плынь нясе.
Цяпер прастора такая гібкая, што ў ідэале, калі ўстаеш раніцай, ты не мусіш мець раскладу.
Калі ты жывеш па раскладзе, ты не слухаеш сваю душу і сусвет. Ты стварыў сабе мэту і апынуўся ў ілюзіі, якую сам сабе намаляваў.
Затым ты ўстаў раніцай – а сусвет ужо іншы. Табе трэба пачуць, што гэты сусвет і твая душа табе кажуць. А ты нават не слухаеш, бо ў цябе ўсё напісана ў плане. Таму, калі ты прачынаешся, табе трэба не памятаць сябе ўчорашняга ці які ў цябе расклад, а пабачыць сябе новага, адчуць, што адбываецца ў агульнай плыні. А плынь сусвету – гэта бог, то бок абсалют. Калі ты знаходзішся ў плыні абсалюту, ты ў раўнавазе. Каб увайсці ў гэтую плынь, трэба стаць нікім. А ў цябе расклад. Ну як з раскладам можна стаць нікім?
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.19.29.jpg)
– Мы ўсе гэта ўнутры ведаем. Але людзі часта хочуць фізічных доказаў. Пройдзе яшчэ нейкі час, пакуль адбудуцца падзеі, якія пацвердзяць тое, што я цяпер кажу. І пакуль гэта не адбылося, можна задаваць пытанні: адкуль ты гэта ведаеш? Я гэта ў сабе бачу. Я бачу, як рэагуе прастора на мае энергіі. Я не чакаю і не шукаю доказаў, таму што калі ты пачынаеш нечага чакаць і адчуваць нецярпенне, тады ты не зусім верыш. А трэба прыняць сябе і сусвет цалкам.
Чалавек можа сядзець у розных сцэнарыях і называць гэта адказнасцю, але гэта яго выбар. Сцэнарыяў рашэнняў вельмі шмат, проста ў людзей замнога страхаў. Калі ты такі не здольны ні на што, значыць, ты і бярэш адпаведны вынік свайго жыцця. Калі ў мяне зараз зусім не акажацца грошай, я ведаю, што ў мяне ёсць шмат здольнасцей, каб сябе пракарміць. Я ўмею гатаваць, маляваць, будаваць. Таму я зусім не хвалююся пра грошы.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.19.17.jpg)
Шэметава і рэтрыт-цэнтр
– Шэметава цяпер робіцца, таму што мне гэта адгукаецца. Калі я буду рабіць гэта дзеля кагосьці, усё адразу ж і скончыцца.
Што б вы ні рабілі ў жыцці, рабіце гэта таму, што яно вам прыносіць задавальненне. Калі гэта не прыносіць задавальнення, не рабіце гэта, знайдзіце нешта іншае.
Жаданне жыць на прыродзе ў Ірыны з’явілася адразу пасля вяртання ў Беларусь. Але ў памяці стаялі дзікія бясконцыя краявіды ля доміка ў амерыканскіх гарах, а тут такіх было не знайсці.
– Мы глядзелі нешта каля Мінска, але там паўсюль дзесьці быў сусед і плот. А нам хацелася цішыні і прасторы. Затым у лютым 2020-га я прачытала артыкул пра панскую сядзібу ў Шэметаве і паехала з сяброўкай яе глядзець. І мы заблукалі. Пакуль шукалі разваліны, заехалі ў вёску. Выйшлі з машыны, а тут снег блішчыць, хаткі стаяць, і плошча гэта вялізная. І не бачна ніякіх слядоў. Відаць, што вёска закінутая.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.19.07.jpg)
![](https://thumb.tildacdn.com/tild3237-6662-4463-b530-636564373034/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
– І я тут жа кажу: «Так, нам трэба скупіць усе гэтыя хаткі».
Ірыяна вярнулася ў Мінск, а Шэметава не выходзіла ў яе з галавы.
– Было такое адчуванне, нібы я шчанюка забыла ў лесе: ну не магу я гэту вёску там кінуць, яна ж без мяне зусім знікне. І я вагалася прыкладна месяц. На самой справе было вельмі нязручна ўкліньваць гэты праект у сваё жыццё. Але ў выніку я пазваніла ў сельсавет і спытала, як можна купіць гэтыя хаты. Яны сказалі: прыязджай. Я прыехала. Яны мне: пішы заяву на паляпшэнне жыллёвых умоў.
Так Ірыяна пачала афармляць пустыя ўчасткі: на сябе, маму, тату, усіх цётак і дзядзек ды іншых сваякоў. Затым яна зразумела, што гэты працэс моцна зацягваецца, і знайшла чалавека, які стаў дапамагаць ёй з дакументамі. А працы было шмат – знайсці ўсе хаты з патэнцыялам продажу, адшукаць нашчадкаў, дапамагчы ім увайсці ў спадчыну, зрабіць дакументы.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.08.42.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.08.29.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.08.19.jpg)
![](https://thumb.tildacdn.com/tild6364-6263-4138-b038-396230666161/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.07.57.jpg)
![](https://thumb.tildacdn.com/tild3064-6563-4638-b036-333231326234/-/format/webp/20220818_szemietava_.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.07.28.jpg)
Усё гэта выліваецца Ірыяне ў капеечку. Але думаць пра грошы жанчына адмаўляецца. На маё пытанне, колькі яна ўжо выдаткавала на свой праект, гаспадыня кажа, што не вядзе бюджэт. Яна прадала сваю палову казачнага дома ў гарах у Штатах і штомесяц атрымлівае даход ад здымкаў, якія рабіла як архітэктурны фатограф. Калі раптам скончацца грошы, яна не бачыць нічога страшнага ў тым, каб прыпыніць працу над праектам.
– У мяне няма ні кроплі сумневаў, што я раблю нешта не так. Мяне задаволіць любы сцэнарый развіцця падзей. Прастора мяняецца так хутка, што я не задаю канчатковай мэты, што ж сабой будзе ўяўляць вёска. Мая задача – пачаць. Я нават не думаю, што буду кіраваць гэтым праектам увесь час. Але праект дакладна не будзе камерцыйным.
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.05.52.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.05.40.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.05.30.jpg)
![](https://stat2.city-dog.by/content/editor_images/2022/09_september/02_29982/Снимок-экрана-2022-09-02-в-17.05.22.jpg)
Фото: downshifter.by.