7 января Лукашенко заявил, что многие уехавшие беларусы «начали понимать, что они нигде не нужны», и добавил, что беларуское государство готово принять тех, кто «не то обезумев, не то на какое-то время потеряв ориентиры, ошиблись». Вот что говорят по этому поводу те, кто «ошибся».
Важно: с согласия одной из героинь в ее монолог были внесены правки.
Что произошло: «обезумевшим» и «тем, кто ошибся» Лукашенко может сделать «шаг навстречу»
В православное Рождество, 7 января, Александр Лукашенко посетил монастырский комплекс Свято-Елисаветинского женского монастыря, сообщила пресс-служба политика. В своем поздравлении он упомянул и тех беларусов, которые в 2020–2022 годах были вынуждены уехать из страны. Лукашенко называет их «сбежавшими» и предлагает «сделать шаг навстречу этим людям», дав им возможность вернуться в Беларусь.
– Наконец-то многие-многие люди начали понимать, что они нигде не нужны, кроме своей земли. Даже и те сбежавшие из Беларуси сегодня тысячами обращаются к нам, чтобы их вернули обратно на родину, – заявил Лукашенко. – Мы никого не выгоняли из Беларуси. Это такая же их земля, как и наша. Но они искали лучшей жизни, по разным причинам бежали отсюда.
Настало время, когда мы, представители власти, я как глава государства и вы, священнослужители, наши люди должны сделать шаг навстречу этим людям, которые не то обезумев, не то на какое-то время потеряв ориентиры, ошиблись. И будет, наверное, по-нашему, по-православному, если мы этот шаг навстречу им сделаем.
При этом он отметил, что «нарушители закона» должны «ответить за свое», но «выброшенными на обочину» быть не должны.
– Я не хочу сказать, что мы сейчас, как требует от нас Запад… Я меньше об этом говорю, но каждый день требование – вернуть и прочее и прочее, даже нарушителей закона. Нет. Каждый должен ответить за свое. Но я уверен, что среди и тех сбежавших, и тех, которые живут сегодня у нас, – глубоко раскаявшиеся люди, люди, которые поняли, что ошиблись. Они не должны быть выброшены на обочину.
И это уже не первое за прошедший год высказывание о беларусах, уехавших из страны: «беглые», «накосячили», «должны сотворить достойный плод покаяния»
1 сентября 2022-го, отвечая на вопросы участников открытого урока на тему «Историческая память – дорога в будущее», Лукашенко отметил, что многие беларусы хотят вернуться в страну.
– Важнее, чтобы вы на своей земле жили. У вас вот беглые и ваши знакомые рванули за границу. А вы знаете, сколько назад сейчас просятся? Не знаете. Ну, мы им не закрывали въезд, но они боятся и вернуться некоторые, которые накосячили. Потому что с законом непорядки – а вдруг с них спросят. В ближайшее время я отвечу на этот вопрос. Как раз 17 сентября – День народного единства – близко. Мы рассмотрим некоторые вопросы (не хочу заранее анонсировать их) и примем соответствующее решение. Но это примем мы на своей земле, – заявил он.
А на днях в эфире телеканала СТВ член Совета Республики Национального собрания Беларуси Олег Дьяченко рассказал, что именно уехавшие беларусы должны сделать, чтобы вернуться в свою страну.
– Но эти люди, на мой взгляд, должны сотворить достойный плод покаяния. Находясь за рубежом, они должны сделать шаги навстречу нашей стране. Какие это могут быть шаги? Они могут принять участие в различных мероприятиях за рубежом в поддержку нашего государства. Они кричали о введении санкций. Пусть теперь поработают на то, чтобы снять эти санкции.
А собираются ли беларусы возвращаться назад?
Решили узнать у самих беларусов, которые были вынуждены эмигрировать, планируют ли они возвращаться в Беларусь.
Татьяна: «Не восстановить ни время жизни, украденное государством за липовые сроки, ни отношение, ни вынужденные скитания, седые волосы...»
Татьяна
– 23 марта 2022 года по адресу моей прописки пришел Следственный комитет. В тот же день я и покинула Беларусь – ехала через Россию в Грузию. А 8 октября переехала жить в Польшу – там и нахожусь до сих пор.
Чувствую себя совсем не в своей тарелке... Из-за некоторых обстоятельств работать на территории Польши нет возможности, пока не готовы будут документы, международная защита и карта побыту. Соответственно, жилье свое найти шансов нет, работу в ближайшее время – тоже. Знакомиться с новыми людьми в таких обстоятельствах тяги нет совсем, одна лишь мысль – не самовыпилиться до того, как найдешь свой пятый угол.
Но возвращаться я не собираюсь, даже при наличии возможности. С кем там жить? В том числе с ябатьками? В том числе с прихвостнями и предателями? Ну уж нет... Не восстановить ни время жизни, украденное государством за липовые сроки, ни отношение, ни вынужденные скитания, седые волосы.
Сейчас нет такой ситуации, которая бы заставила меня вернуться. Минимум – падение режима.
Юля: «Если вернуться в Беларусь предлагает Лукашенко, то знаете что?..»
Юля
– Я переехала в Варшаву в июне 2021-го. Тут и живу до сих пор. Сейчас я понимаю, что тогда меня заставила это сделать паранойя. Казалось, что за мной следят. Сюда же истерики, бессонница и прочее.
Потом посадили Протасевича – и крыша поехала окончательно. Через неделю или две я уехала. По факту папочку на меня завели только через полгода. Февраль 2022-го. Но я рада, что уехала именно тогда. Уехать до войны было проще.
Финансово в Польше чувствую себя лучше, чем в Беларуси. Работу найти несложно, когда понимаешь, что выбора у тебя нет. Хочешь не хочешь, а в свою квартирку ты не вернешься. Надо крутиться. В целом освоиться было легко: в Варшаве мне комфортно. Искать друзей не пришлось, ведь много наших тут. А на фоне одиночества и эмиграции все как-то сближаются. Даже те, с кем в Минске просто здоровались. Плюс появилось много украинских друзей.
Но при этом скажу так: полтора года я живу в эмиграции и полтора года хочу домой. Но если вернуться в Беларусь предлагает Лукашенко, то знаете что?.. Я не вернусь в свою страну, если там будут ябатьки или, еще чего хуже, путинисты. Пока они там – я здесь. Вернусь только в новую Беларусь, получается. А домой я очень хочу. Так что надо постараться.
Кстати, а в истории Беларуси были похожие ситуации массовой эмиграции? Что ждет беларусих эмигрантов дальше? Спросили историка
Александр Пашкевич
Кандидат исторических наук, экс-редактор журнала «Наша гісторыя», рассказал CityDog.io, были ли в Беларуси похожие ситуации с массовой эмиграцией и как это сказалось на истории страны.
– Асноўная ўласна беларуская эміграцыя, прадыктаваная менавіта палітычнымі меркаваннямі, хай сабе часта і цесна звязанымі з эканамічнымі, якую найбольш дарэчна параўноўваць з цяперашняй, – гэта пасляваенная. Напрыканцы Другой сусветнай вайны, калі яе вынік быў ужо фактычна перадвырашаны, тысячы людзей, не чакаючы прыходу Чырвонай арміі, следам за нямецкімі войскамі, якія адступалі з Беларусі, выправіліся на Захад.
Прычыны гэтага былі розныя. Нехта падчас вайны тым ці іншым чынам супрацоўнічаў з нямецкімі акупацыйнымі ўладамі і баяўся помсты ўлады савецкай, а хтосьці проста не хацеў жыць у сталінскім СССР, маючы непрыемны досвед з часоў «першых саветаў» 1939–1941 гадоў.
Ужо неўзабаве пасля заканчэння Другой сусветнай пачалася «халодная вайна», апусцілася жалезная заслона. Заслона гэта пратрымалася некалькі дзесяцігоддзяў, і ўвесь гэты час тыя беларусы, якія засталіся на радзіме, і тыя, якія жылі ў вольным свеце, амаль не мелі між сабой кантактаў. У лепшым выпадку людзі маглі падтрымліваць нейкія адносіны праз нячастае ліставанне, якое падвяргалася цэнзуры.
І было вынікам тое, што неўзабаве эмігранты зусім пераставалі разумець сітуацыю на радзіме, маючы пра яе толькі ўрыўкавыя звесткі, ды і тое прапушчаныя праз сіта савецкай прапаганды. Тым больш слаба сабе ўяўлялі жыццё сваіх суайчыннікаў за мяжой савецкія грамадзяне.
– А ці працягвалі беларусы за мяжой неяк уплываць на развіццё сваёй краіны?
– Найбольш нацыянальна свядомая частка эміграцыі спрабавала на чужыне захоўваць нацыянальныя традыцыі і развіваць беларускую культуру з надзеяй, што яна некалі можа быць запатрабаванай у «новай Беларусі» іх мары. Яны выдавалі беларускія кніжкі і перыядычныя выданні, стваралі літаратурныя, мастацкія і навуковыя творы, закладалі грамадскія, культурныя і рэлігійныя ўстановы.
Пэўная культурна-нацыянальная актыўнасць разам са спробамі палітычна абараняць беларускія інтарэсы ў свеце тады існавала, але магчымасці былі відавочна абмежаваны: і матэрыяльныя, і кадравыя, і арганізацыйныя. Да жыцця беларускай арганізаванай эміграцыі далучылася толькі невялікая доля з агульнай масы тых, хто выехаў.
Але і тым, хто свядома зрабіў асабісты выбар на карысць беларушчыны, таксама далёка не заўсёды ўдавалася перадаваць яе наступным пакаленням, асабліва тым, хто браў у эміграцыі шлюб не з беларусам (беларускай). А прытоку «свежай крыві» з радзімы, якая магла б ажыўляць працэсы, аж да пачатку 1990-х практычна не было: СССР быў, як вядома, краінай закрытай. Таму тагачасная беларуская эміграцыя чым далей, тым усё больш фізічна старэла, што прыводзіла да натуральнага змяншэння яе як колькаснага, так і інтэлектуальнага патэнцыялу.
Найгалоўнейшае ж – усё, што беларускімі эмігрантамі другой паловы ХХ стагоддзя зберагалася і стваралася, працяглы час існавала фактычна толькі ў іх уласных колах: у Беларусь амаль нічога з таго не трапляла. Нават цалкам нацыянальна свядомыя беларусы БССР збольшага адкрывалі для сябе гэту частку беларускай культуры толькі ў 1990-я, ужо пасля распаду СССР і набыцця незалежнасці.
– Ці не тая самая сітуацыя цяпер?
– Прынамсі пакуль – не, не тая. Першае, што яе кардынальна адрознівае, – цяпер зусім іншая эпоха ў сферы інфармацыйных тэхналогій. У савецкія часы не было інтэрнэту як з’явы, у той час як цяпер гэта неад’емны элемент жыцця. Ёсць магчымасць пастаянна кантактаваць са сваякамі, сябрамі і знаёмымі праз месенджары, захоўваць ранейшае кола камунікацыі ў сацсетках, у рэжыме анлайн чытаць і глядзець навіны з Беларусі.
Вядома, у немалой ступені адчуванне пульсу грамадства і атмасферы на радзіме беларус-эмігрант усё адно страчвае, але ўсё ж далёка не так, як гэта было ў ранейшыя часы. А многім сучасныя інфармацыйныя тэхналогіі дазваляюць нават свядома ці несвядома ствараць для сябе пэўныя «бурбалкі», калі, жывучы фізічна ў нейкай іншай краіне, асноўны парадак дня і кола камунікацыі застаюцца для іх беларускімі.
Адпаведна, і тыя культурныя каштоўнасці, якія сёння ствараюцца беларусамі ў эміграцыі, не застаюцца рэчамі ў сабе, бо праз інтэрнэт яны ўключаюцца ў агульны кантэкст і могуць быць імгненна даступны таксама людзям у Беларусі. І рэдакцыі СМІ, якія фізічна знаходзяцца па-за межамі Беларусі, пакуль што працуюць не толькі на замежную, але і на значную частку беларускай аўдыторыі.
– Як далей будзе развівацца сітуацыя?
– Далёка не ўсе беларусы, якія выехалі на чужыну, будуць на ёй непасрэдна ўдзельнічаць у нацыянальным жыцці. Вядома, у звычайных, ардынарных абставінах рухае яго, як гэта і бывае, толькі актыўная меншасць.
Вельмі многія ж будуць інтэгравацца ў адпаведныя грамадствы, урастаць у мясцовы кантэкст і, на жаль, з часам асімілявацца. А дзеці, сацыялізаваныя ўжо тут, могуць мець і ўвогуле слабыя сувязі з гістарычнай радзімай, асабліва калі бацькі не будуць іх адмыслова і мэтанакіравана ў гэтым кірунку выхоўваць. Таму нейкая частка тых, хто ў гэтыя гады пакінуў радзіму, на жаль, для Беларусі будзе непазбежна страчана. І чым даўжэй час выгнання працягнецца, тым страты будуць большыя.
Але многія і застануцца беларусамі, і вернуцца на радзіму пры першай магчымасці. Прывязанасць да яе беларусаў і асацыяванне з ёй не варта недаацэньваць. Варта прыгадаць хаця б тое, як нечакана ажывілася беларуская дыяспара ў 2020 годзе, як пракаціліся акцыі салідарнасці нават у самых нечаканых месцах.
Мы доўга думалі, што людзі з’язджаюць з канцамі, іх не цікавіць тое, што адбываецца на радзіме, ці што яны не аддзяляюць сябе ад рускіх. А выявілася, што гэта не зусім так ці зусім не так. Наўрад ці ёсць падставы лічыць, што з эміграцыяй апошніх гадоў, немалая частка якой асабіста прайшла праз з аднаго боку натхняльны, а з другога – горкі вопыт непасрэднага змагання з рэжымам, адчула салідарнасць і адзінства 2020-га, будзе ў гэтым плане горш.
А набыты цяперашнімі эмігрантамі жыццёвы досвед наўрад ці будзе лішнім і незапатрабаваным у «новай Беларусі». Усё ж такі людзі пазнаюць свет, непасрэдна жывуць і працуюць ва ўмовах нармальнага рынку і цывілізаванай прававой сістэмы, вывучаюць мовы, набываюць знаёмствы, вучацца разумець заходнія культуры з сярэдзіны і вызваляюцца ад многіх недарэчных стэрэатыпаў. У будучыні гэта ўсё яўна будзе не лішнім для беларускай еўраінтэграцыі.
Тыя ж, хто на Захадзе прыжывецца так, што жыць у Беларусь больш не вернецца, але сувязі з радзімай і беларускае самаўсведамленне захавае, могуць быць праваднікамі і лабістамі беларускіх інтарэсаў на розных узроўнях. Так, уласна кажучы, робяць дыяспары ўсіх народаў свету, і многія з гэтага маюць немалыя дывідэнды і для развіцця метраполіі. Таму цяперашняя вымушаная беларуская эміграцыя ў перспектыве дае не толькі страты, але і магчымасці. Пытанне толькі, як яны скарыстаюцца.
Перепечатка материалов CityDog.io возможна только с письменного разрешения редакции. Подробности здесь.
Фото: БЕЛТА, СТВ.