Анхела Эспиноса – белорусская поэтэсса испанского происхождения; по крайней мере, так говорит «Википедия». Сама Анхела не любит таких формулировок и даже поэтессой себя называет очень неуверенно.
Поговорили с девушкой о ее стихах, вкладе в белорусскую культуру и знакомстве с Рыгором Бородулиным.
Как испанка узнала про Беларусь: «Раней я не ведала, што існуе такая мова»
До 15 лет Анхела и понятия не имела, что есть Беларусь и белорусский язык. Но в старших классах девушка получила стипендию и поехала в США по программе межкультурного обмена. Там было много людей из стран бывшего СССР: между собой они говорили по-русски, хотя звучал и украинский, и другие славянские языки, которые очень понравились Анхеле.
анхела
– Удзельнікі з Украіны і Беларусі перайшлі кожны на сваю мову, каб вялікая рускамоўная група не зразумела, што яны кажуць. Я ўбачыла, што людзі пачалі рагатаць, але не зразумела, што такое, і, калі спытала, мне сказалі, што людзі гавораць па-беларуску і ўкраінску.
В США девушка поехала в 2008 году, и после этой программы у нее появились друзья из Беларуси – они начали знакомить Анхелу с белорусской культурой, литературой, музыкой. Так в списке ее любимых исполнителей появились Вольский, Войтюшкевич, группа Sumarok, у которой даже есть песни на стихи Анхелы, Nizkiz, Shuma, «Ляпис» и Handmade.
Почему решила учить мову: «Эліта размаўляе на беларускай. А я хачу быць з элітай»
Поездка в США во многом определила будущее Анхелы: девушка заинтересовалась славянскими языками, окончила бакалавриат по славянской филологии в Гранадском университете в Испании и поехала учиться дальше в Варшаву.
– Напачатку сябры-беларусы мне казалі, што неабавязкова валодаць беларускай мовай – усе размаўляюць па-руску, і, калі я яе вывучу, буду ўсё разумець.
В 2010 году Анхела написала текст про события в Беларуси и выиграла в конкурсе. На награждение ее пригласили в Варшаву – там она впервые оказалась в белорусскоязычной компании.
– І тады я цвёрда вырашыла, што калі мне настолькі падабаецца Беларусь, калі мне важна ведаць пра працэсы, якія там адбываюцца, то абавязкова авалодаць беларускай мовай. Гэта было лагічна – чаму я буду размаўляць па-руску, калі эліта размаўляе на беларускай. А я ж хачу быць з элітай! (Смеется.)
На сбор материалов для учебы у Анхелы ушел примерно год: их оказалось очень и очень мало. Но в конце концов все получилось, и, сама не зная как, поэтесса освоила еще один язык.
В 2015 году девушка поступила в магистратуру польского университета на белорусскую филологию. Там под руководством профессора Миколы Хаустовича она написала магистерскую по поэзии Михася Стрельцова – любовь научного руководителя к литературе очень сильно повлияла на девушку.
Кандидатская Анхелы тоже была связана с Беларусью: вернувшись в Мадрид, она успешно получила степень доктора наук, защитив работу про элементы народного творчества в прозе Яна Барщевского и Густаво Адольфо Беккера.
Жизнь на две страны: «Паўсюль не свая, але і не чужая»
Свою жизнь сейчас девушка называет немного странной и как будто бы двойной: есть Испания, а есть Беларусь. Но на родине Анхелу никто не знает, а здесь просят сделать совместные селфи в метро. Понятия «дом» у поэтессы нет – зато, уверена она, нигде не чужая.
– Я з маленства была дзівачкай і не адчувала сябе «дома» ў ніводнай краіне. У Беларусі я паэтка і магу быць дзіўнай. А ў Іспаніі мяне недалюблівалі ў школе, і я ніколі не адчувала, што я сярод сваіх.
У мяне ёсць маленечкі гурток сяброў, і мне добра з імі, але не магу сказаць, што ў Іспаніі, Польшчы ці Беларусі адчуваю сябе дома.
Быть белорусской поэтессой для испанки тоже очень странно: сомнений было много, но со временем девушка начала привыкать.
– Вельмі часта я думала: «А каму гэта трэба? Навошта я пішу па-беларуску, калі ёсць столькі людзей, якія будуць ведаць беларускую лепей? А можа, я займаю месца якога-небудзь таленавітага паэта, якога не друкуюць, таму што ў мяне экзатычны пашпарт?»
Але, паколькі я тут вельмі доўга, не думаю, што іспанскі пашпарт цікавы на шэсць гадоў навін і інтэрв’ю. Таму падазраю, што, можа, сапраўды ёсць талент.
Точку в сомнениях поставила полученная литературная премия имени Михася Стрельцова: тогда девушка решила, что не может контролировать, что о ней подумают, но может продолжать писать.
– Ёсць людзі, якія любяць мае вершы, мне падабаецца пісаць, і я ўжо прывыкла друкавацца (смеется). Буду старацца рабіць усё як мага лепш, а што атрымаецца – тое і атрымаецца. Выйдзе зборнік, пройдзе праверку часам, чытачом – і застанецца.
Родители Анхелы всегда знали, что их дочь «дзівачка», и почти не удивились выбору «необычных» языков. А вот стихи дочери в белорусских журналах были неожиданностью – но они очень гордятся ею.
– У Іспаніі я працавала адзін год ва ўніверсітэце і выкладала там польскую мову, але бацькі разумелі, што ў Іспаніі ў мяне не было магчымасці развівацца.
Маці заўсёды казала, што мне будзе цяжка, бо тут культура мінімальнага высілку, няма такога прызнання старанняў, таленту. А вось у Беларусі мне далі шанц: беларусы цэняць мяне і тое, што я раблю.
Паэтычная творчасць: «У мяне моцны сіндром самазванкі»
Первое стихотворение стало результатом языковой практики: Анхела считает, что с помощью лирики можно лучше всего понять новый язык.
– Так склалася, што гэтыя вершы паказалі Рыгору Барадуліну – і ён сказаў, што вершы добрыя, варта працягваць, і даслаў мне кніжку з подпісам.
Я ў той момант кепска разумела вершы Барадуліна, бо толькі вучыла мову і не валодала ёй вельмі добра. Але ведала, што гэта вельмі круты паэт, што яго намінавалі на Нобелеўку, – і я была ў шоку. Мне дагэтуль складана паверыць, што ён пазітыўна мяне ацэньваў, і для мяне вялікі гонар, што ён паспеў прачытаць мае вершы.
А потом стихи Анхелы стали просить газеты и журналы: сначала подборка вышла в газете «Новы час», потом – в «Маладосці». Дело пошло очень быстро: первая книга, вторая, третья, а затем и вовсе литературные премии – у поэтессы их целых пять.
– З аднаго боку, у мяне моцны сіндром самазванкі: кожны раз адчуваю, што не заслугоўваю ніякіх прэмій і намінацый. З іншага – гэта дапамагае. Калі б ніякага таленту не было, прэмію Стральцова ніколі б не далі – яна вельмі прэстыжная, задуманая як беларуская паэтычная Нобелеўка.
Але ўсё адно цяжка прымаць: я пачала пісаць на шостым годзе жыцця, а тут прызнанні, прэміі, фэстывалі. Гэта вельмі цікава і прыемна, але ёсць унутраны дысананс: «Няўжо гэта адбываецца са мной?» Не ведаю, ці можа хтосьці прызвычаіцца, што ён паэт, – гэта вельмі моцныя эмоцыі.
Отношения с Беларусью: «Я вельмі асцярожнічала, але і вельмі весялілася»
– У Беларусі я бывала рэгулярна раз ці два на год, але максімум на два тыдні. Апошні раз прыехала ў лютым 2020-га па запрашэнні тагачаснага міністра інфармацыі Аляксандра Карлюкевіча. Мяне тады яшчэ шукаў Макей па ўсім Мінску, але я ўжо вылятала дадому – так і не даведалася, што ён хацеў.
Павінна была прыехаць яшчэ летам: мне заказалі пераклад вершаў Караткевіча і хацелі запрасіць на прэзентацыю, але здарыўся вірус, потым жнівеньскія падзеі, і ўжо я не трапіла ў Беларусь.
Беларусь Анхела очень любит – это видно с самого начала разговора. Ей нравятся люди, природа, кухня. Но всегда пугала бюрократия и процедуры – в ее восприятии вырисовывалось типично белорусское разделение страны и государства.
– Кожны раз, калі я прыязджала, у мяне было адчуванне, што, калі зробіш памылку, табе піпец. Таму я ў Беларусі вельмі асцярожнічала, але і вельмі весялілася. А яшчэ мне падабаецца, што беларусы ведаюць сваіх літаратараў і ходзяць на паэтычныя імпрэзы.
Любовь из Беларуси: «Ён ставіцца да мяне як да багіні»
На похожем поэтическом мероприятии Анхела и познакомилась со своим молодым человеком: они вместе уже год. Сначала он подписался на нее в Twitter, потом подошел на книжной выставке – правда, оба очень стеснялись, и разговора не вышло. Но потом снова стали общаться в соцсетях – и все закрутилось.
– Ён прыязджаў у Іспанію, пазнаёміўся з маёй сям’ёй. Бацькі ведаюць, што большасць маіх знаёмых – беларусы, таму гэта не было нечаканасцю, і ён адразу ім спадабаўся – бачна, што вельмі адказны і добры. І ставіцца да мяне як да багіні.
Жизнь в Варшаве и планы на будущее: издать новый сборник, написать монографию и вернуться в Беларусь
Сейчас девушка работает в Варшавском университете – читает курсы по современной белорусской поэзии, литературоведению и преподает белорусский. Последнее, кстати, намного прозаичнее, чем кажется на первый взгляд: белорусский преподают начинающим на уровень А1, а сам предмет поделен между тремя преподавательницами. Еще у Анхелы есть авторский курс «Паэзія як спосаб пратэсту ў Еўропе ў ХХ-ХХІ стагоддзі».
– Гэта частая справа, калі паэты выкладаюць ва ўніверсітэце, бо на штосьці трэба жыць, а паэзіяй зарабіць вельмі цяжка. Я вучылася на літаратуразнаўцу і займаюся гэтым, мне прыходзіць заробак за тое, што я выкладаю тэорыю літаратуры.
Что касается планов, то они у Анхелы масшабные: издать новый сборник, написать монографию об экзофонии в белорусскоязычном пространстве, путешествовать и вернуться в Беларусь, когда будет такая возможность.
– Вельмі часта я адчуваю, што да мяне ставяцца як да нежывога помніка. Але я звычайны чалавек: люблю хадзіць у трэнажорку, гуляць у відэагульні, люблю серыяльчыкі і ўкраінскія трэш-шоў тыпу «Хата на тата». Я не толькі навукоўка і паэтка, я звычайны чалавек, як і ўсе.
Бонус: белорусские поэты, почитать которых советует Анхела Эспиноса
Поэзия Владимира Короткевича (особенно любовная лирика), стихотворения Максима Богдановича, Михася Стрельцова, творчество поэтессы Натальи Арсеньевой.
Из современных – Наста Кудасова, Вальжина Морт, Юлия Тимофеева, Валерина Кустова. В целом белорусскую поэзию Анхела описывает так: «Актыўная паэзія, якая вельмі бліскуча развіваецца».
Перепечатка материалов CityDog.by возможна только с письменного разрешения редакции. Подробности здесь.
Фото: архив героини, unsplash.com