У сакавіку 1911 года ў доме Ляхоўскага на Саборнай праходзіла грандыёзная мастацкая выстава, вакол якой лунаў флёр скандальнасці і правакацыі. CityDog.by раскапаў падрабязнасці.
Wystawa sztuk pięknych w Mińsku грымела на ўвесь Паўночна-Заходні край. Сакавіцкі нумар навукова-літаратурнага часопіса Tygodnik Wileński (выдаваўся ў Вільні) амаль цалкам быў прысвечаны гэтаму івэнту. Не дзіва: 47 мастакоў са 166 арт-аб;ектамі – мерапрыемства выдалася маштабным і дужа мадэрновым. Экспанаваліся тут не толькі жывапіс і скульптура, але і постэры, ювелірныя вырабы, аб;екты з дрэва, архітэктурныя праекты. А калі ўлічыць сацыяльна-палітычны фон, які быў у горадзе і краі, то чыста культурнае мерапрыемства рызыкавала перарасці ў нешта большае…
ШЛЯХЕТНАЯ ВЫСТАВА Арганізатарам выставы стаў скульптар Яраслаў Тышынскі (на фота ніжэй), які з’явіўся ў Мінску выпадкова. Пан Яраслаў прыехаў у наш горад па запрашэнні свайго сябра Отана Краснапольскага вучыць дзяцей мінскіх бізнесмэнаў і шляхты маляванню. Малыя Ваньковічаў (іх дом дагэтуль захаваўся – насупраць офіса velcom на вул. Інтэрнацыянальнай), Чапскіх і Прушынскіх вучыліся ў яго малюнку і скульптуры. Калі Тышынскі падсабраў грошай, то адкрыў у горадзе ўласную школу-майстэрню.
У арганізацыі выставы Тышынскаму дапамагаў Фердынанд Рушчыц, знакаміты мастак і дызайнер таго часу (франт з вусамі на фота ніжэй). Ён не толькі пісаў пейзажы, але і займаўся афармленнем тэатральных пастановак, дызайнам плакатаў, вокладак кніг і часопісаў. На мінскай выставе можна было пабачыць нават ювелірныя вырабы па эскізах Рушчыца.
Часопіс Tygodnik Wileński ледзь не ўвесь нумар прысвяціў мінскай выставе. Рэпартаж рабіў і здымаў Ян Булгак, «бацька беларускай і польскай фатаграфіі». Чытаеш – і дзівішся: гэта напісана сто год таму? «Мінск здолеў самастойна арганізаваць добрую мастацкую выставу – лаканічную, вытрыманую ў добрым шляхетным стылі. Мінск – не пасіўны прымальнік чужых, імпартаваных мастацкіх збораў, а ініцыятар і творца – паказвае грамадству ўласныя скарбы, працы мастакоў роднай Літвы, зборы мясцовых аматараў і эстэтаў».
ГАЛОЎНЫ ТВОР КРАМОЛЬНАЙ ВЫСТАВЫ Выстава праходзіла ў памяшканнях польскага клуба Ognisko, які знаходзіўся акурат у цэнтры – на Саборнай плошчы, 4 (дом Ляхоўскага). Атмасфера ў Мінску таго часу была напружаная: пасля першых рэвалюцый улады імкнуліся кантраляваць усялякія актыўнасці гараджан. Клуб жа Ognisko быў адным з апошніх прыстанкаў інтэлігенцыі.
У сваім рапарце ад 20 сакавіка 1910 інспектар мужчынскай гімназіі М. Сахараў пісаў: «Имеются основания предполагать, что ученики-католики посещают вечера в польском собрании «Огниско» без разрешения на это, но установить такого нарушения правил не удалось, так как доступ в это собрание часто бывает закрыт для лиц, которые посылаются для наблюдения за поведением учеников». Галоўным творам выставы стала карціна Рушчыца Nec Mergitur (1905). Мінчукі былі ў шоку: так эмацыйна, узрушальна і модна! Карціна – фактычнае прысвячэнне «гораду-мары» таго часу. Дэвіз «Хістаецца, але не патоне» і карабель падчас марской буры – сюжэт з парыжскага герба.
Рэпартаж Яна Булгака для Tygodnika Wileńskiego пачынаецца менавіта з эсэ пра гэты твор: «Праз злавесную ноч, праз сіняе ззянне бліскавіц, праз жахлівыя хвалі акіяну, у страху і маўчанні далёкіх нябёсаў, абсыпаных зорным сяйвом, – плыве карабель. Нерухома назірае ноч, ахапіўшы яго халодным хараством сваіх цёмна-гранатавых крылаў, мора адказвае чорнай глыбінёю, вірамі і здрадніцкімі хвалямі – і мора, і неба маўчаць, – у бяздонных глыбінях хаваецца смерць і немінучае забыццё». Калі прадрацца праз метафары Булгака, становіцца ясна, куды ён хіліць. Nec Mergitur – гэта мінскі No Pasaran!, маркотная гісторыя пра супрацьстаянне беларускай культуры Расійскай імперыі. Такія «інтэлігенцкія выкрутасы» ўладамі не віталіся: выдаваны Рушчыцам мастацкі часопіс быў хутка забаронены царскай цэнзурай. Пан Фердынанд на сконе гадоў перажыў інсульт і ўжо ў родным Багданаве пісаў апошнія творы левай рукой – правую частку цела ахапіў паралюш.
ФОТА, КАРЦІНЫ, СКУЛЬПТУРЫ Фоткі з выставы ў часопісе Tygodnik Wileński належаць таму ж Яну Булгаку. У 1911 ён быў вельмі заўважнай фігурай у мастацкай тусоўцы Мінска, Вільні і Варшавы. Пан Ян актыўна ўдзельнічаў у прэстыжных міжнародных выставах. У 1911 годзе па ініцыятыве Рушчыца Булгак паступіў на створаную пасаду гарадскога фатографа і сам зладзіў у Мінску фотавыставу.
У каталогу напісана, што ў польскім клубе можна было пабачыць 18 фатаграфій Булгака, палова з іх была выкананая ў складанай тэхніцы: масляны друк з ужываннем афортнай фарбы і дадатковай апрацоўкай фатаграфіі пэндзлем.
Апроч таго, з заўважных прац выставы варта адзначыць творы трох мастачак – спадарыні Іаэльсан з акварэльнымі і скульптурнымі эцюдамі, Алены Рэмер і спадарыні Ястрэмбскай (пейзажы). На жаль, іх твораў (як і ювелірку ад Рушчыца) мы не адшукалі, але некаторыя працы іншых удзельнікаў выставы ў інтэрнэтах можна знайсці.
|
"Карціна Nec Mergitur – фактычнае прысвячэнне «гораду-мары» таго часу". Удивительно! Все историки искусства, и не только, едины в том, то это аллегория униженной и разделенной, но не поверженной и не смирившейся Польши (Речи Посполитой). Зачем вводить читателя в заблуждение, притягивая за уши идею «гораду-мары» таго часу"?
Плакат Alma Mater Vilnensis демонстрироваться на выставке 1911 г. не мог, это посвящение вновь воссозданному Виленскому университету (им. Стефана Батория) 1922 г., не имеющий прямого отношения к Минску.
Есть также и масса более мелких неточностей, обо всех писать пришлось бы материал подлиннее этого исходного.
Вообще, крайне некорректно утверждать, что выставка отражает "супрацьстаянне беларускай культуры Расійскай імперыі". Представленная на этой выставке культура - польская, если угодно - "краёвая" или польско-литовская ("литвинская"). Никто из творцов и потребителей этой культуры "белорусом" себя не называл, максимум - благосклонно относился к нарождавшейся белорусской культуре, как к соседней. Пусть даже "братской", но другой. Грубые ошибки автора текста красноречиво свидетельствуют, что он(а) крайне плохо разбирается в культуре, породившей эту выставку, и панибратское ретроспективное "обелорушивание" эту ситуацию только усугубляет. Некорректно называть "спадарынями" участниц выставки, тем более что, слава Богу, язык не повернулся назвать участников-мужчин "спадарами" - они, к счастью, остались панами, каковыми и надлежит им быть.
Не получилось у автора стать на короткой ноге с участниками выставки. Стоило бы проявить больше любознательности, аккуратности и уважения к теням прошлого.
з-за гэтага вашыя аргументы падаюцца непераканаўчымі, а пазіцыя патыхае інфантылізмам "вот я ўсё знаю - а вы ўсе дуракі!".
ВЫ ПІШАЦЕ: Крайне некомпетентная статья, с грубыми ощибками, обнаруживающими очень слабое знание автором польской ("краёвой") культуры Литвы и Беларуси. В частности, биографии Фердинанда Рущица. Например, фраза "выдаваны Рушчыцам мастацкі часопіс быў хутка забаронены царскай цэнзурай. Пан Фердынанд на сконе гадоў перажыў інсульт і ўжо ў родным Багданаве пісаў апошнія творы левай рукой – правую частку цела ахапіў паралюш" - создаёт впечатление, что паралич разбил Рущица в результате закрытия журнала, случившегося вскоре после выставки 1911 г. Между тем, это произошло в 1932 г., через 21 год после описываемых событий, и в это промежуток времени вместилось много чего - мировая война, революция, польско-советская война, создание Средней Литвы, и почти вся межвоенная Речь Посполитая - 2.
НЕ ПАГАДЖУСЯ З ВАМІ: "впечатленіе создается" толькі ў вас, шаноўны. у мяне як у шараговага чытача складаецца ўражанне, што рушчыца разбіў паралюш напрыканцы жыцця. але ніяк не пасля выставы. гэта вашыя домыслы і, як высвятляецца далей, спроба набраць абароты ў патоку "праведнага гневу".
---
ВЫ ПІШАЦЕ: "Карціна Nec Mergitur – фактычнае прысвячэнне «гораду-мары» таго часу". Удивительно! Все историки искусства, и не только, едины в том, то это аллегория униженной и разделенной, но не поверженной и не смирившейся Польши (Речи Посполитой). Зачем вводить читателя в заблуждение, притягивая за уши идею «гораду-мары» таго часу"?
НЕ ПАГАДЖУСЯ З ВАМІ: што за саўдэпаўская звычка весці дыялог на ўзроўні "ўсе нармальныя людзі лічаць так, а вы - інакш?!?!". аўтар мае АБСАЛЮТНАЕ права інтэрпрэтаваць мастацкі твор так, як лічыць патрэбным. тым больш падставы сапраўды ёсць: алюзіі на парыжскі герб больш чым відавочныя. хаця пра згубленую радзіму аўтар таксама напісаў.
БОЛЬШ ЗА ТОЕ: ці не падаецца вам, што закід "польшча (рэч паспалітая)", паміж якімі вы паставілі знак роўнасці, - гэта і ёсць скрайняя некампетэнтнасць?!?! са школы мусім ведаць: рэч паспалітая = вкл + каралеўства польскае. а знак роўнасці звычайна ставяць людзі, якім у гэтых акалічнасцях разбірацца "влом".
ну вам-та сорам не разбірацца: гэта ж адзін з бронебойных вашых аргументаў!.. ;))
----
ВЫ ПІШАЦЕ: Плакат Alma Mater Vilnensis демонстрироваться на выставке 1911 г. не мог, это посвящение вновь воссозданному Виленскому университету (им. Стефана Батория) 1922 г., не имеющий прямого отношения к Минску.
НЕ ПАГАДЖУСЯ З ВАМІ: аўтар не сцвярджае, што плакат мае адносіны да выставы. чалавек з мінімальнай логікай, калі бачыць постэр з датай 1922 (sic!), зразумее, што гэты плакат - прыклад творчасці рушчыца. НЕ БОЛЕЙ!
----
ВЫ ПІШАЦЕ: Есть также и масса более мелких неточностей, обо всех писать пришлось бы материал подлиннее этого исходного.
БУДЗЬЦЕ ЎПЭЎНЕНЫ: ваша міжрадковае "ну, звярнуліся б да спецыяліста, а так - толькі лажаецеся..." усе выдатна зразумелі. бачыце, нават мэйла пачалі прасіць у каментах! ))) але сціплей трэбба быць, спадар гаварлівы...
----
ВЫ ПІШАЦЕ: Вообще, крайне некорректно утверждать, что выставка отражает "супрацьстаянне беларускай культуры Расійскай імперыі". Представленная на этой выставке культура - польская, если угодно - "краёвая" или польско-литовская ("литвинская"). Никто из творцов и потребителей этой культуры "белорусом" себя не называл, максимум - благосклонно относился к нарождавшейся белорусской культуре, как к соседней. Пусть даже "братской", но другой.
НЕ ПАГАДЖУСЯ З ВАМІ: тое, што гэтыя мастакі называлі сябе "палякамі" ці "літвінамі", зусім не змяншае іх беларускасць. а пад беларускасцю я маю на ўвазе не адзнаку ў пашпарце, нават не валоданне ці невалоданне белмовай. перш за ўсё - паходжанне і адлюстраванне ў творах мастацтва ментальных асаблівасцяў суупнасці людзей, якія тут жылі.
на жаль, калі вы, ліцвін, не бачыце, што гэтыя творы мастацтва носяць яўны адбітак беларускага светапогляду, то што вы пакідаеце беларусам? дату 7 наябра 1917 года як дзень народзіў нацыі? дык у такім выпадку наогул можна дагаварыцца, што статут вкл быў напісаны на летувіскай мове (а не, выбачайце, - на рускай!).
я утрырую, але факт застаецца фактам: вы самі ў сябе адбіраеце права звацца беларусам (ліцвінам), бо дорыце ладны кавалак сваёй (!!!) гісторыі і культуры суседзям. а заяўляць такое - значыць, адбіраць у гэтых людзей (рушчыц, булгак і інш.) права належаць гэтай зямлі, як бы яна не называлася.
ну, зрэшты, нічога новага: "католік? тээээээээкс, так і запішам: "паляк". а-а-а, ты яшчэ і па-польску гаворыш!"
----
ВЫ ПІШАЦЕ: Грубые ошибки автора текста красноречиво свидетельствуют, что он(а) крайне плохо разбирается в культуре, породившей эту выставку, и панибратское ретроспективное "обелорушивание" эту ситуацию только усугубляет. Некорректно называть "спадарынями" участниц выставки, тем более что, слава Богу, язык не повернулся назвать участников-мужчин "спадарами" - они, к счастью, остались панами, каковыми и надлежит им быть.
НЕ ПАГАДЖУСЯ З ВАМІ: форма звароту "спадарыня", "спадар" - спрадвечнабеларускія. пачытайце той жа статут і наогул займіцеся гісторыяй і лінгвістыкай, перад тым, як так груба і прамалінейна пісаць дурасць. я разумею, што вы кажаце пра карэктнасць ужытку слова "спадарыня" да жанчын, якія, мо, ніколі і слова такога не чулі.
але чаму вы адмаўляеце права аўтара на такі зварот просто каб падкрэсліць павагу да жанчын? навошта зноў праалінейна інтэрпэртаваць: "ага, раз яны жылі напачатку 20 стагоддзя і размаўлялі па-польску, значыць толькі "пан" ці "пані"? што за псеўда-навуковая бздура?!?
гэта не навуковы артыкул, у рэшце рэшт. пакіньце аўтару права абіраць стылістычныя прыёмы.