Журналисты Realt.by съездили в старый минский район на улицу Короткевича, чтобы посмотреть, как там, через дорогу от шумного и огромного «Минск-Мира», живут люди. Текст написала журналистка Мария Элешевич.
Если искать улицу Короткевича в Минске, ориентир «через дорогу от “Минск-Мира”» для многих сработает. Хотя небольшая улочка появилась почти на сотню лет раньше известного жилого комплекса.
«З аднога боку, гэта тры прыпынкі ад Дома ўрада. З іншага – яшчэ ўсяго семдзесят гадоў таму гэта быў канец горада», – рассуждает историк Антон Рудак, который живет в одном из домов по улице, названной в честь руководителя Минского антифашистского подполья, а не писателя, как думают многие.
Здесь особенно ощущается весна. Подъезды тонут в деревьях, в тени над входной дверью – целый ряд разноцветных звонков, а на солнце, на доске объявлений, предлагают квартиры в «Минск-Мире» «по очень вкусной цене». Во дворах спокойно, но с ощущением жизни. Не хватает только развешанного после стирки белья и соседа под капотом машины. Вместо него – женщина, которая занимается цветами под окнами дома.
– И зачем я ввязалась в эту ерунду? – показывает на цветы, но старательно продолжает. – Высадила лет пять назад, а теперь мучаюсь и бросить не могу. Растение живое – как-то неудобно мне перед ним. Кто-то любит собак и кошек, а я вот, к несчастью. Это же требует постоянного ухода, а здоровья нет. От соседей мне «спасибо» не надо, а вот если бы помогли… Но они умные люди, не ввязываются во всякую ерунду.
На детской площадке на качелях сидит женщина. Зовут Татьяна.
– Очень хорошо здесь: рядом есть магазины, кафе, – рассказывает она о своем районе. – Но если бы пришлось выбирать, то я бы с удовольствием пошла в новостройку. Мы в конце 60-х приехали сюда, тогда в доме сделали капремонт, а больше я что-то и не помню, чтобы что-то ремонтировали. В квартирах у нас тепло, но «коммуналка» у меня в трехкомнатной выходит 80–100 рублей.
«Пано на фасадзе дома подчас капрамонту замазалі тынкоўкай»
Дом, в котором родился историк Антон Рудак, послевоенный – его построили в 50-х.
– Кажуць, будаваўся ён як адміністрацыйны, а пасля тут пачалі даваць кватэры супрацоўнікам аэрапорта і авіярамонтнага завода. Так тут у 1975 годзе апынулася сям’я маёй мамы – дзед акурат усё жыццё працаваў на згаданым заводзе. Ён сам трапіў у гэты раён падлеткам, калі ў 1950-х зруйнавалі іх дом на плошчы Свабоды, а бабуля ўвогуле ўсё жыццё пражыла ў гэтым раёне.
Я таксама тут жыву ўсё жыццё і не хацеў бы пераязджаць. Раён быў своеасаблівым запаведнікам савецкіх культуры і побыту, чым ён мне заўсёды і падабаўся. Напрыклад, на бакавым фасадзе нашага дома было пано з выявай сярпа і молата, якое бессэнсоўна знішчылі падчас капрамонту ў 2011 годзе – проста замазалі тынкоўкай. Пры ўсім маім скепсісе да камуністычнай сімволікі і ідэалогіі гэтага ўсё-такі рабіць было не варта.
З іншага боку будынка гэтаксама знішчылі пано з годам пабудовы дома. Але калі я пабачыў, што на суседнім доме лічбы года пабудовы пафарбавалі ў салатавы колер, то ўжо не так пераймаўся. Часам нашым сучаснікам усё-такі не стае пачуцця густу і тактоўнасці да сімвалаў мінулага.
Мне вельмі шкада гэтаксама бессэнсоўна зруйнаванага ў 2019 годзе даваеннага будынка менскага аэравакзала на рагу Брылеўскай і Аэрадромнай вуліц, дзе пазней была паліклініка аэрапорта.
Шкада ўсіх тых дзівосных савецкіх інтэр’ераў: рыбнай крамы на вуліцы Чкалава з цудоўнай плітачнай мазаікай альбо аптэкі насупраць з цудоўнай змяёй, у якой з рота лілася ў кубак вада, шкада роспісаў Зоі Літвінавай і Святланы Катковай у Палацы культуры чыгуначнікаў, бессэнсоўна схаваных пад гіпсакардон пару гадоў таму, шкада шыльдачак «Дом высокой культуры быта», якія таксама знікалі з пад’ездаў усяго некалькі гадоў таму, у нас на вачах.
Сама улица Короткевича появилась на пару десятков лет раньше.
– Калі казаць канкрэтна пра вуліцу Караткевіча, наколькі вядома, яна ўзнікла напрыканцы 1930-х гадоў як пасёлак старога менскага аэрапорта, а назву сваю і статус вуліцы атрымала толькі ў 1964 годзе, – рассказывает Антон Рудак. – Калі хтосьці хоча даведацца паболей пра гісторыю нашага раёна, я б найперш раіў звярнуцца да сайта школы № 90, дзе працуе кіраўніком школьнага музея выдатны краязнаўца Станіслаў Холеў. Тут можна знайсці электронны варыянт распрацаванага ім з калегамі курса «Раёназнаўства», які дае вычарпальную інфармацыю аб нашым раёне.
Дома по Короткевича в основном трехэтажные, есть пара пятиэтажек.
– Як на мой погляд, гэта даволі тыпавыя дамы, збудаваныя напрыканцы 1930-х гадоў: у пашпартах указаны 1939 год, і прынамсі на аэрафотаздымках, датаваных гэтым годам, яны ўжо стаяць.
Аэрафотаздымкі дазваляюць таксама параўнаць стан дамоў да і пасля пачатку вайны: сапраўды, і дом №8, і яго сусед праз вуліцу, №7, падчас вайны былі пашкоджаны бомбамі – на месцы знішчанай часткі пад’езда дома №8 у 2000-х пастаўлены дом №8а, а глухі тарэц дома №7, які застаўся пасля знішчэння крайняга пад’езда, можна бачыць і сёння.
Дом №8 адметны таксама тым, што каля аднога з пад’ездаў тут захаваўся люк з эмблемай НКС – Народнага камісарыята сувязі, які называўся так да 1946 года, калі народныя камісарыяты ў СССР былі перайменаваны ў міністэрствы.
Дамы гэтыя сапраўды будаваліся для лётчыкаў, і жылі ў іх лётчыкі. Я чуў таксама версію, нібыта ў пасляваенным аднаўленні гэтых дамоў удзельнічала вядомая архітэктарка Наталля Макляцова.
Интересуемся у Антона, как изменился район.
– Мне цяжка меркаваць, бо калі бачыш гэтыя вуліцы і дамы штодзень, то многага ўжо і не заўважаеш, памяць проста падгружае старыя тэкстуры, як у камп’ютарнай гульні. Але нельга не заўважыць, што як грыбы растуць новыя крамы, кавярні, іншая інфраструктура; сёння яны з’яўляюцца, а назаўтра ўжо знікаюць.
З’яўленне «Мінск-Міра», вядома, прыцягвае ўвагу бізнесу да гэтых мясцін. Але мы па-ранейшаму тут самі сабе. Зносіць нас ніхто не збіраецца, даваенныя дамы наогул набылі ў 2011-м статус гісторыка-культурнай каштоўнасці.
Калі на Караткевіча трапляюць людзі, якія раней тут не былі, я часта чую ад іх, што яны ўвогуле не падазравалі аб існаванні такой вуліцы. Ды й сама вуліца імі ўспрымаецца хутчэй як унутрыдваровы праезд. Я сам дужа дзівіўся, калі гадоў з дзесяць таму на ёй спрабавалі нанесці разметку, бо ўсе тут прывыклі хадзіць проста па дарозе.
З аднога боку, людзі тут жывуць за тры прыпынкі ад Дома ўрада. З іншага – яшчэ ўсяго семдзесят гадоў таму гэта быў канец горада. Вялізная пустая прастора аэрапорта і сартавальнай чыгуначнай станцыі, якая падступае да вуліцы, толькі ўзмацняла гэта адчуванне ўскраіны і адчуджанасці.
Магчыма, цяпер, з узнікненнем на лётным полі новых кварталаў, нешта зменіцца, але я пакуль гэтага яшчэ не заўважыў.
«Вроде и привыкли к шуму, когда аэропорт был. Но сейчас, как откроешь окно, телевизор не слышно»
Лариса живет на Чкалова – двор тот же, но дом стоит ближе к дороге. Лет до десяти жила с родителями в частном доме здесь же. В 1963-м его снесли, и семья получила квартиру.
– Тогда дома забрали бесплатно, разрушили. А в 1964 году мы заселились в квартиру. Дали уже бэушную. Зал проходной – его и за комнату можно не считать, – да еще две совсем узенькие комнатки. Капитальный ремонт тут был году в 1990-м.
Жильцы просят – но кому до этого дело? Сейчас уже мало осталось тех, кто получал квартиры. Многие уходят. Живут или родственники, или сдают квартиры. Уже и не знаешь, кто живет.
Район женщине нравится, в новостройке жить она бы не хотела.
– Дома-столбики отвратительны. А у нас же дорогу эту большую сделали. На шесть, кажется, полос. Так сейчас газы от машин, шум такой! Раньше здесь аэропорт был – вроде и шумно было, но привычно. А сейчас, если открыть окно, телевизор не слышно. В моем детстве здесь было футбольное поле, скверик, а зимой заливали каток.
Ольга снимает квартиру на Короткевича. До этого полгода девушка жила в «Минск-Мире».
– И мне здесь нравится больше, – говорит она. – До «Минск-Мира» мы с молодым человеком жили в Новой Боровой. За эти годы подустали от цивилизации. Вроде бы все там хорошо. Красиво, и все на месте – салоны красоты, книжные, кафе, соседи все на одной волне, понимают друг друга, обсуждают одни и те же темы, а жизни как будто бы нет. Рафинированно как-то.
В «Минск-Мире» мы прожили почти 6 месяцев, платили 450 долларов за «двушку» с неплохим ремонтом. Потом хозяйка уехала из Беларуси и решила продать квартиру. Сразу думали найти вариант там же – их достаточно, – но подвернулся здесь. Пока не жалеем, а наслаждаемся.
Фото: Realt.by.