Что записывала бабушка в личной тетради в середине прошлого века и почему не знает о нынешней войне в Украине, CityDog рассказала ее внучка, минчанка Валентина Андреева.
История появления альбома
37-летняя минчанка Валентина Андреева в детстве каждое лето проводила в украинской деревне у бабушки Валентины. Когда подросла, бабушка передала ей свой альбом-песенник, который датирован 1943 годом.
Изначально тетрадь принадлежала старшей сестре бабушки: по семейной легенде, тетрадь подарил кавалер. Девушка записывала в личный альбом песни тех лет, вклеивала фото, рисовала, а повзрослев, передала песенник сестре. Та продолжила семейную традицию.
Старшая Ольга (на фото слева) передала дневник-песенник младшей сестре Валентине (на фото справа).
«Бабулі размаўлялі на ўкраінскай, але песні з большага напісаны па-руску. Хутчэй за ўсё, яны спісаны. Ёсць і па-руску, але з украінскімі словамі – гэта яны запісвалі за кімсьці як разумелі».
«Кто альбом возьмет без спроса – тот останется без носа», – это одна из первых записей в песеннике.
– Там запісаны вершыкі і песні, што былі ў дзяцінстве і ў нас, – распавядае Валянціна. – Але майго песенніка ўжо няма, хоць мне і мала гадоў, а бабулін – вось ён. Традыцыя весці такі альбом, запісваць туды вершыкі цягнецца ў нашай сям’і не адно дзесяцігоддзе. Я расла ў Оршы, і мы таксама спявалі: «Всё васильки, васильки, много мелькает вас в поле». У дзённіку бабулі гэта песня запісана ў 1943 годзе.
В альбоме песни записаны от руки, напечатаны на машинке, а рядом есть записи с адресами друзей и родных.
Что в песеннике?
Страницы в нем пронумерованы дважды – типографским оттиском и от руки, цифры не совпадают, поскольку альбом самодельный. На некоторых страницах цифр и вовсе нет.
– Гэта быў нейкі бухгалтарскі сшытак, з якога, відаць, вырвалі спісаныя старонкі. Вокладку нехта прышыў зверху ніткамі.
Бабуля жыла ў досыць глухой вёсачцы, 30 кіламетраў ад Чарнобыля, з украінскага боку. Там не было традыцыйнага ўкраінскага ўкладу, жылі перасяленцы з розных месцаў. І палякі, і яўрэі, і цыгане, і тутэйшыя. Маю прапрабабулю звалі грэчанкай. Можа, таму народных песень у сшытку няма, усё больш гарадскія. Што чулі – тое і запісвалі.
У сярэдзіне мінулага стагоддзя ў вёсачцы немагчыма было казаць ні пра які тэлевізар, нават школкі не было, дзеці хадзілі вучыцца ў сяло. А песні вось ведалі больш гарадскія. Можа, гэта пайшло з радыё?.. Ну, і нехта ж спяваў, перадавалі.
У бабулі і яе маці было шмат спраў: гарод, карова, на той час трое меншых дзяцей. Але маладосць заўжды знойдзе сабе час сесці і нешта папісаць. Зімой было больш часу, працы было менш.
Как война сочеталась с песнями?
Казалось бы, 1943 год, тяжелое время Второй мировой, не до песен. На 122-й странице песенника есть запись: «Кончилось мирное время. 22 июня ровно в четыре часа Киев бомбили, нам объявили, что началася война».
– Калі табе 16 гадоў – то якая б вайна ні была, а жыццё ідзе. Бабуля казала: «Вайна сабе, а ў нас жыццё было: маладосць, каханне – гэта нікуды не дзявалася, не міналася».
Жыццё працягвалася, яно не ўкладвалася ў ваенныя меркі. Ну так, немцы ішлі – усе ў лес беглі, хаваліся. Немцы прайшлі – вярталіся. Зноўку ішлі – зноўку хаваліся. Людзі імкнуліся выжыць у гэтых абставінах.
У астатнім жыццё было досыць штодзённае, звычайнае. З лесу вярталіся – сядалі, запісвалі песні. І спявалі. У маёй бабулі былі дзве старэйшыя сястры, самая старэйшая з бацькам і старэйшым братам працавалі пад Масквой, будавалі чыгунку. Яны таксама прыязджалі дадому і прывозілі песні. А бабуля запісвала іх у песеннік.
Валентина признается, что сейчас, когда она листает песенник, возникает очень много ассоциаций с сегодняшней ситуацией в Украине.
– Бабуля і яе сястра ўсё жыццё пражылі ва Украіне. І тое, што цяпер там адбываецца, што зноўку бамбяць Кіеў… Я не ведаю, якое б гора было ў маёй бабулі, калі б яна пра гэта даведалася. Маці даглядае бабулю пасля інсульту ў Беларусі, мы яе перавезлі да сабе. Не расказваем ёй пра гэтыя падзеі, бо гэта немагчыма патлумачыць ніякімі словамі.
Яна ляжачая, раней увесь час глядзела ўкраінскія навіны. А цяпер мы ёй іх не паказваем. Уключаем серыялы, аўдыякніжкі. Бабуля не ведае, што пачалася вайна. Ёй і так цяжка – што яна далёка ад дома, что не можа вярнуцца, вельмі сумуе па сваёй Украіне. А калі б даведалася пра вайну, як бы яна гэта перажыла?
Вначале тут были вклеены фото кавалера. Когда любовь закончилась – из альбома вырвали и фото парня.
Кем была бабушка
Бабушка Валя много переезжала, училась в Литве, жила в России, в Украине. Песенник возила всегда с собой, так и сберегла.
– Па цяперашніх часах гэта актуальна: што ўзяць з сабой, калі едзеш у далёкі край? І чаго не браць. Бабуля ўсё жыццё працавала чыгуначніцай у Расіі, потым ва Украіне. Да пенсіі працавала начальніцай станцыі, разбіралася ва ўсіх тэхнічных дэталях.
«Мая дачка паглядзела, сказала “прикольно”, – смяецца Валянціна. – Насамрэч яна яшчэ маленькая і не можа гэтага ўсвядоміць. І я ж калісьці ўспрымала свой дзённік-песеннік як нешта несур’ёзнае, таму і не зберагла. Цяпер вось шкадую. Але ў нас ёсць песеннік бабулі. Можа, калі дачка падрасце і зразумее яго кошт, я перадам ёй яго, а яна кавалачак нашай гісторыі – ужо сваім дзеткам».
Перепечатка материалов CityDog возможна только с письменного разрешения редакции. Подробности здесь.
Фото: личный архив героини.