Адметныя. Як армянін жыве на дзве краіны, каб людзі кожны дзень маглі есці як у рэстаране

Ваган Керабян сустракае нас у офісе на праспекце Дзяржынскага. У дзвярэй нас вітаюць сімпатычныя дзяўчаты, а за суседнімі дзвярыма чуюцца непрыпынныя размовы супрацоўнікаў кол-цэнтра. Ваган, відаць, сам толькі што вярнуўся ў офіс – ён у брэндаванай куртцы і кепцы.

У Арменіі Ваган на працягу васьмі гадоў працаваў дырэктарам у адной з самых буйных сетак супермаркетаў. Аднак у пэўны момант мужчына прыйшоў да таго, што хоча адкрыць уласную справу і займацца бізнесам самастойна.

– Я спачатку пазнаёміўся з сусветнымі трэндамі, – тлумачыць Ваган. – Амаль адразу вырашыў, што буду займацца электроннай камерцыяй. Былі думкі пра некалькі праектаў: таксі, дастаўкі з супермаркетаў і гэтак далей. А потым прыйшоў да ідэі службы дастаўкі з кавярняў і рэстаранаў. Ідэя ж не новая, у многіх краінах свету існуюць такія ж праекты.

У пачатку нулявых бізнес у інтэрнэце цікавіў амаль што кожнага прадпрымальніка. Усе глядзелі на Захад, дзе адна за адной адкрываліся такія службы. Ваган бачыў, як службы дастаўкі набіраюць папулярнасць у ЗША, Нідэрландах, Даніі і Вялікабрытаніі. Некаторыя з іх з цягам часу развіліся ў сусветныя гіганты.

– Ідэя адразу ж прыйшлася мне даспадобы, – упэўнена заяўляе Ваган. – Я сам быў рэгулярным заказчыкам. І разумеў, з якімі цяжкасцямі сутыкаюцца спажыўцы: не можаш знайсці адпаведны тэлефонны нумар ці па гэтым нумары ніхто не адказвае, не знаходзіш меню ці знаходзіш нейкія неактуальныя прапановы. Самае крыўднае – няма празрыстасці: не разумееш, за што і каму ты плаціш.

З канчатковым рашэннем Ваган вызначыўся літаральна за некалькі хвілін. І ўжо за два месяцы яму ўдалося запусціць сайт службы дастаўкі ў Арменіі. Ваган асабіста прыходзіў у кожны новы рэстаран, каб дамовіцца аб супрацоўніцтве. Але многія глядзелі на яго як на звар’яцелага: маўляў, чаго ты ад нас хочаш?

– Папярэдняя пасада была даволі заўважная, – тлумачыць Ваган. – Людзі не разумелі, чаму былы дырэктар сеткі супермаркетаў прыходзіць да іх самастойна і нешта прапаноўвае. Гэта нібы ваш дырэктар «Евроопта» хадзіў бы па кавярнях і запрашаў да супрацоўніцтва. Людзі былі здзіўленыя, што я прапаную ім нешта такое параўнальна маленькае. Многія глядзелі на мяне з недаверам. Да таго ж у Арменіі на той час узровень інтэрнэтызацыі быў вельмі нізкі – люді амаль нічога не куплялі праз інтэрнэт.

Ваган прызнаецца, што спачатку было вельмі цяжка. Развіццё бізнесу адбывалася павольна – аднак наш герой быў упэўнены, што ўсё атрымаецца. Абапіраючыся толькі на веру ў лепшае, Ваган працягваў схіляць да супрацоўніцтва рэстараны і ў пэўным сэнсе выхоўваць насельніцтва, каб яно пачало карыстацца інтэрнэтам для пакупак. Праз некаторы час стала зразумела, што такі бізнес усё ж будзе працаваць.

Праз два гады працы Ваган пачаў разумець, што рынак у Арменіі ахоплены амаль цалкам. Межы краіны пачалі здавацца вузкімі, трэба было шукаць новы рынак. Ваган паехаў у Грузію, каб заснаваць службу дастаўкі і там.

– У Грузіі была зусім іншая сітуацыя, – тлумачыць Ваган. – Калі ў Арменіі ўсе рэстараны рабілі дастаўку, у Грузіі нічога такога ўвогуле не было. Гэта была непапулярная тэма – грузіны не замаўлялі ежу. Каб пачаць бізнес у Грузіі, трэба было змяняць менталітэт людзей. Зараз я вельмі задаволены і магу з упэўненасцю сказаць, што ў нас гэта атрымалася.

Ваган узгадвае першыя замовы ў Грузіі: людзі не маглі паверыць, што змогуць атрымаць стравы з лепшага рэстарана горада праз пару гадзін. А зараз ужо праз сорак хвілін у кол-цэнтры раздаецца званок і пытанне: «А дзе мая замова?» Ваган з задавальненнем адзначае, што людзі прызвычаіліся да добрага сэрвісу.

Калі бізнес у Грузіі толькі пачынаўся, Ваган упершыню прыехаў у Беларусь. Мэтанакіравана: ён пачаў даследаваць мясцовы рынак.

– Я вельмі хутка зразумеў, што наступнай краінай для бізнесу дакладна будзе Беларусь, – з усмешкай прыгадвае Ваган. – Па-першае, тут не было такой службы, па-другое, было відавочна, што людзі звыклыя да замоў праз інтэрнэт – і асабліва да замоў ежы. Па-трэцяе, у Беларусі надзіва высокі ўзровень інтэрнэтызацыі.

Адзінае, што моцна затрымлівала Вагана і не дазваляла адразу ж распачаць уласную справу ў Беларусі, – вельмі хуткая дэвальвацыя беларускага рубля. Па назіраннях Вагана, гэта самая істотная рызыка для бізнесу ў Беларусі. Аднак пасля дэнамінацыі ў яго з’явілася ўпэўненасць у тым, што валюта больш-менш стабілізуецца. Да таго ж Ваган разумеў, што мясцовыя бізнесоўцы паспяхова працуюць нават пры вялікай інфляцыі – значыць, і ён зможа прыстасавацца.

– Было цікава ўліцца ў беларускі бізнес, – кажа Ваган. – У вас шмат цікавых рэстаратараў, з якімі хочацца з задавальненнем працаваць. І Мінск мне адразу ж спадабаўся, і людзі таксама. Я адкрыю вам адзін сакрэт: для таго каб мець добры бізнес, трэба спачатку закахацца ў сваіх кліентаў. І ў Мінску ў мяне гэта вельмі лёгка атрымалася. Людзі вельмі добрыя, спагадлівыя. Ніколі нават намёкаў не было, што я нейкі чужы.

За першыя два тыдні Ваган аб’ехаў больш за 80 рэстаранаў. І на першы погляд яму падавалася, што ўсё пойдзе хутка і паспяхова. Пазней стала зразумела, што гэта вельмі няпросты працэс – некаторыя рэстаратары, якія адразу паказвалі інтарэс, потым адмаўляліся. Калі сервіс Menu адкрыўся, у базе было толькі 20 рэстаранаў.

Зараз на сайце Menu больш за сорак кафэ і рэстаранаў. Па словах Вагана, рэстаратары добра ідуць на кантакт і зацікаўлены ў супрацоўніцтве. Аднак усё робіцца павольна. Мужчына ўжо прызвычаіўся, што беларусам трэба доўга раздумваць. Калі ў Арменіі ці Грузіі праз пару дзён пасля вуснай дамовы ўжо падпісваюцца дакументы, то ў Беларусі даводзіцца чакаць каля месяца, а часам і болей, кажа Ваган.

– У Беларусі шмат бюракратычных момантаў, – тлумачыць запаволенасць Ваган. – Бывае, мы гадзіну размаўляем з рэстаратарам і толькі 5 хвілін гаворым пра бізнес. Астатні час марнуецца на абмеркаванне таго, якія рызыкі ёсць з пункту гледжання заканадаўства. У нас усё законна, таму мы тлумачым, пераадольваем бар’еры юрыстаў. Але ж бюракратыя – гэта не заўсёды дрэнна, у ёй шмат і карыснага, лагічнага. У Беларусі ёсць пэўныя стандарты, якіх не хапае, напрыклад, у Арменіі і Грузіі. Я маю на ўвазе, напрыклад, абавязковую грамоўку ў меню. На самой справе вельмі важна, каб рэстараны таксама мелі пэўныя рамкі і стандарты абслугоўвання.

– Я быў вельмі здзіўлены, калі даведаўся, што беларуская мова не асноўная ў вашай краіне, – тлумачыць Ваган. – З аднаго боку, мне, канечне, лягчэй – мяне ўсе разумеюць па-руску, я свабодна камунікую з усімі. Але з другога боку, мне нават балюча. Такая прыгожая, мілагучная мова – і незапатрабаваная.

Ваган адразу ж вырашыў, што будзе ствараць сайт сэрвісу на трох мовах: рускай, беларускай і англійскай. Аднак, калі пачалі распрацоўваць беларускую версію, выявілася, што знайсці знаўцу не так лёгка. Людзей з добрымі ведамі рускай і англійскай моў адшукалі хутка, а вось з беларускай узнікла праблема.

Ваган шчыра прызнаецца: спачатку спрабавалі перакладаць сайт сіламі сваіх першых супрацоўнікаў. Аднак выявілася, што гэта не так лёгка, як падаецца. Калі з назвамі страў пры дапамозе слоўнікаў яшчэ неяк справіліся, дык з вялікімі тэкстамі інструкцый для замоў ужо было значна больш складана.

Ваган пачаў шукаць таго, хто ведае мову на такім узроўні, каб справіцца з тэкстамі для сайта. Так ён і сустрэўся з Глебам Лабадзенкам, адным са стваральнікаў курсаў «Мова Нанова». Нягледзячы на тое, што Лабадзенка разам з калегамі настойвалі, каб зрабіць пераклады бясплатна, Ваган наадрэз адмовіўся. Сышліся абодва бакі на тым, што Ваган ад імя Menu купіў для курсаў крэслы і скамейкі.

 – Па-першае, для мяне беларуская мова на сайце была паказчыкам павагі да спажыўцоў – да народа, – упэўнена гаворыць Ваган. – Нават калі самі беларусы мала карыстаюцца сваёй мовай, я лічыў, што гэта неабходная ўмова: сайт павінен быць лакалізаваным. З самага першага дня сумненняў не было.

Па працоўных днях Ваган жыве ў Мінску і ўвесь час праводзіць за працай. А на выходныя ляціць дадому – у Арменію. Там яго чакае жонка і чацвёра дзетак. Праз пэўны час Ваган разлічвае стварыць упэўненую каманду ў Беларусі, наладзіць працэсы і пакінуць бізнес працаваць самастойна, без яго ўдзелу.

Ужо ёсць папярэднія вынікі працы службы Menu у Мінску. За першы месяц працы ў Беларусі бізнесу давялося дасягнуць тых жа вынікаў, што за восем месяцаў у Арменіі. Ваган упэўнены, што сэрвіс запатрабаваны, таму імкнецца як мага хутчэй развіваць яго.

– Мы даем людзям добрую магчымасць для выбару, – тлумачыць Ваган. – Калі раней трэба было выбраць з 5-10 кавярняў, дык зараз можна зрабіць замову амаль што ў любой. І гэта мы толькі пачалі, а рэстараны і кавярні будуць дадавацца ў працэсе.

Але пакуль Вагану трэба штодзённа кантраляваць развіццё сэрвісу. Акрамя дамоваў з уласнікамі рэстаранаў, Ваган сочыць за якасцю абслугоўвання ў кол-цэнтры, працай кур’ераў і водгукамі спажыўцоў.   

– У Арменіі і Беларусі шмат розных рыс, але ёсць і нешта падобнае, – разважае Ваган. – Беларусь для мяне як быццам зусім іншы свет. Пасля развалу СССР Арменія і Грузія дужа змяніліся, а ў Беларусі змены не такія відавочныя. І адчуваецца значная розніца ў менталітэтах. І армяне, і грузіны сталі думаць больш капіталістычна: пра свой бізнес, пра заробкі. Калі армяне імкнуцца да поспеху, беларусы імкнуцца да стабільнасці. У гэтым асноўнае адрозненне. І мне здаецца, што беларусам было б карысна навучыцца хацець ад жыцця нечага большага.